มะหาด

ชื่อวิทยาศาสตร์  : Artocarpus lakoocha Roxb.

ชื่อวงศ์                : Moraceae

ส่วนที่ใช้เป็นยา   : แก่นต้นมะหาด

ลักษณะภายนอก :

ปวกหาดได้จากแก่นมะหาดนำมาต้มเคี่ยวกับน้ำจะมีฟองเกิดขึ้น ช้อนฟองขึ้นมาตากแห้ง จะได้ผงสีเหลืองเรียกว่า “ผงปวกหาด”

รสยาและสรรพคุณยาไทย :

ปวกหาดใช้เป็นยาขับพยาธิตัวตืด ละลายกับน้ำทาแก้ผื่นคัน

รูปแบบและขนาดวิธีใช้ยา :

• ผงมะหาด เตรียมได้โดยการเอา แก่นมะหาดมาต้มเคี่ยวด้วยน้ำไปนานจนเกิดฟองขึ้น แล้วช้อนฟองขึ้นมาตากแห้ง จะได้ผงสีเหลือง นำมาบดให้เป็นผงละเอียด ขนาดรับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนชา (ประมาณ 3-5 กรัม) รับประทานกับน้ำสุกเย็น ก่อนอาหารเช้า หลังจากรับประทานยาปวกหาดแล้วประมาณ 2 ชั่วโมง ให้รับประทานดีเกลือ หรือยาถ่ายตาม เพื่อระบายท้อง จะช่วยให้ถ่ายพยาธิตัวตืดและพยาธิไส้เดือนออกหมด สำหรับเด็กให้ใช้ในขนาดครึ่งหนึ่ง หรือจะใช้ผงมะหาด 1 ช้อนโต๊ะ ละลายในน้ำมะนาว 2 ช้อนโต๊ะ รับประทานครั้งเดียว อีก 2 ชั่วโมงต่อมาให้รับประทานยาถ่ายตาม (ในผู้ใหญ่) สำหรับเด็ก ใช้ยาครึ่งช้อนโต๊ะ ละลายในน้ำมะนาว 1 ช้อนโต๊ะ รับประทานครั้งเดียว อีก 2 ชั่วโมงต่อมาจึงรบประทานยาถ่ายตามก็ได้
• เปลือกต้นสดนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้ไข้ ช่วยขับพยาธิ หรือจะใช้รากสดหรือแห้ง นำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้ไข้ แก้ร้อนในก็ได้ เช่นกัน ผงปวกหาด ใช้ละลายน้ำทาแก้ผื่นคันต่างๆ หรือจะใช้แก่นมะหาดต้มกับน้ำแล้วใช้ดื่ม แก้กษัย,เส้นเอ็นพิการ ขับโลหิต ขับปัสสาวะ แก้ประคบทุกชนิด

ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ :

ผงปวดหาดมีสารสำคัญชื่อ 2, 4, 3, 5 – tetrahydroxystibene จากการศึกษาวิจัยพบว่าสารนี้ได้ผลดีในการขับพยาธิตัวตืดทั้งในห้องทดลองและในคนป่วย บางคนที่ใช้มีอาการข้างเคียง คือ คลื่นไส้ มีผื่นคันขึ้นตามตัว หน้าและผิวหนังสือแดงและคัน กองวิจัยทางแพทย์ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์รายงานว่าไม่มีพิษเฉียบพลัน

ที่มา :

ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชเวชกรรม โดย กองการประกอบโรคศิลปะสำนักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข