ฟักทอง

ชื่อวิทยาศาสตร์  : Cucurbita moschata Duchesne

ชื่อวงศ์                : Cucurbitaceae

ส่วนที่ใช้เป็นยา   : ผลและเมล็ด

ลักษณะภายนอก :

ไม้เถาล้มลุก มีลำต้นเป็นเถาเลื้อยไปตามดินและต้องการหลักยึด ลำต้นมีขนนุ่ม ปกคลุม แข็งปานกลาง ลักษณะกลมหรือเหลี่ยมมนๆ 5 เหลียม สีเขียว และมีมือเอาไว้เกาะ 3 – 4 แขนง ผลเป็นผลเดี่ยวตามซอกใบ ก้านผลมีลักษณะเป็น 5 เหลี่ยม เปลือกนอกของผลแข็ง ผลมีรูปร่างและขนาดแตกต่างกัน ตลอดจนสีสันและรสชาติซึ่งขึ้นอยู่กับพันธุ์ ลักษณะผลเป็นพูเล็กๆ ตลอดโดยรอบ บ้างก็มีรูปร่างกลมแป้น รูปแจกัน หรือรูปถ้วย สีของผลมีตั้งแต่ สีเขียวอ่อน สีเหลืองเข้ม สีเขียวเข้มอมน้ำเงินหรืออมเทา อาจด่างเหลืองเป็นทาง หรือแต้มเป็นจุดกระจายทั่วไป เนื้อในผลมีสีเหลือง สีเหลืองอมเขียวหรือสีส้ม ตรงกลางผลฟูพรุนมีเมล็ดติดอยู่จำนวนมาก ลักษณะแบน ขอบแข็งเป็นสัน

รสยาและสรรพคุณยาไทย :

รสมัน ไม่มีระบุในสรรพคุณยาไทย แต่ยาจีนใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ

รูปแบบและขนาดวิธีใช้ยา :

• ขับพยาธิใช้เมล็ดฟักทองประมาณ60 กรัม ทุบให้แตก นำมาผสมกับน้ำตาลและนม หรือน้ำที่เติมลงไปจนได้ปริมาณ500 มิลลิลิตร แบ่งกิน 3 ครั้ง ห่างกันทุก 2 ชั่วโมง หลังให้ยาแล้ว 2 ชั่วโมง ให้รับประทานน้ำมันละหุ่งระบายตามเพื่อขับพยาธิที่ตายออก
• ขับพยาธิตัวตืดใช้เมล็ดฟักทอง200 เม็ด (ไม่ควรเกิน 150 กรัม) ตากแห้งหรือคั่วสุกกิน หรือใช้เมล็ดฟักทอง 30-60 กรัม ตำให้ละเอียดต้มกับน้ำเชื่อม (ให้เว้นการกินน้ำมัน 1 วัน) หรือใช้เมล็ดฟักทองสด 60 กรัม ตำให้ละเอียดผสมน้ำอุ่นแล้วคนให้เข้ากันจนคล้ายนม จะเติมน้ำตาล หรือน้ำผึ้งลงไปพอหวานก็ได้ (สำหรับเด็กลดลงครึ่งหนึ่ง)
• ขับพยาธิเข็มหมุดใช้เมล็ดฟักทองบดเป็นผง กินวันละ 2 ครั้ง ๆละ 1 ช้อนโต๊ะ ติดต่อกัน 5-6 วัน
• แก้อาการฟกช้ำและอาการปวดอักเสบโดยใช้เยื่อกลางของฟักทองมาพอกบริเวณที่เป็น

ถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย และถอนพิษของฝิ่น โดยใช้รากฟักทองนำมาต้มกับน้ำใช้ดื่ม

ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ :

เมล็ดฟักทองมีสารเคมีประกอบอยู่หลายชนิด ไขมันมีปริมาณ 40% และมีแป้ง โปรตีนด้วย จากรายงานพบว่าเมล็ดฟักทองฆ่าพยาธิตัวตืดได้ และมีการทดลองกับคนไข้ที่เป็นพยาธิ schis tosoma โดยรับประทานเมล็ดฟักทองคนละ 80 กรัม พบว่าฆ่าพยาธิได้ทันที

ที่มา :

ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชเวชกรรม โดย กองการประกอบโรคศิลปะสำนักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข