ชื่อวิทยาศาสตร์ : Impatiens balsamina L.
ชื่อวงศ์ : Balsaminaceae
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบทั้งสดและแห้ง ยอดสด ต้นและรากสด เมล็ดแห้ง
ลักษณะภายนอก :
ลำต้นอวบน้ำและค่อนข้างโปร่งแสง ออกดอกออกผลแล้วต้นจะตาย ใบเดี่ยวเรียงสลับรอบลำต้น รูปวงรี ขอบใบหยักฟันเลื่อย ดอกเดี่ยวหรือเป็นกระจุก ออกที่ซอกใบ กลีบดอกมีสีชมพู แดง ม่วง ขาว ผลเป็นผลแห้ง เมื่อแก่จัดจะแตกออก เปลือกผลม้วนขมวดขึ้น และดีดเมล็ดที่ค่อนข้างกลมสีน้ำตาลออกมา เพื่อช่วยกระจายพันธุ์
รสยาและสรรพคุณยาไทย :
ส่วนใหญ่หมอจีนใช้ใบของเทียนดอกขาว ตำพอกเล็บขบ และปวดตามนิ้วมือ นิ้วเท้า ถอนพิษปวดแสบ ปวดร้อน
รูปแบบและขนาดวิธีใช้ยา :
- การเก็บมาใช้เป็นยา ถ้าเป็นส่วนของใบหรือทั้งต้น ให้เก็บในช่วงฤดูร้อนแล้วนำมาตากแห้งเก็บไว้ใช้ หรือจะใช้สด ๆ เลยก็ได้ แต่ถ้าเป็นดอก ให้เก็บตอนที่ดอกบานเต็มที่แล้ว แล้วนำมาตากแห้งเก็บไว้ใช้ หรือถ้าเป็นเมล็ด ก็ให้เลือกเก็บตอนแก่เต็มที่ก่อนแตก แล้วนำมาตากแห้ง เอาสิ่งปลอมปนออก แล้วเก็บไว้ใช้
- หากใช้ทั้งต้น ให้ใช้ทั้งต้นแห้งครั้งละ 10-15 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน หรือจะทำเป็นเม็ดหรือผงรับประทานก็ได้ (หากใช้ภายนอกให้นำมาต้มเอาแต่น้ำใช้ชะล้าง), ถ้าเป็นใบแห้งให้ใช้ 10-15 กรัม (ใบสดใช้ 30-60 กรัม) นำมาต้มกับน้ำกิน (หากใช้ภายนอกให้นำมาตำพอกหรือต้มอาน้ำชะล้าง) หรือเป็นดอกแห้งให้ใช้ครั้งละ 2-4 กรัม (บ้างว่า 2.5-8 กรัม) นำมาทำเป็นเม็ดหรือเป็นผง (ใช้ภายนอก ให้นำมาบดเป็นผง) แต่ถ้าเป็นดอกสดให้ใช้ครั้งละ 3-10 กรัม นำมาแช่กับเหล้ารับประทาน ส่วนรากนั้น ถ้าเป็นรากแห้งให้นำมาบดเป็นผงรับประทานหรือแช่กับเหล้ากิน (หากใช้ภายนอก ให้นำมาตำแล้วพอก) และถ้าเป็นเมล็ดให้ใช้ครั้งละ 6-10 กรัม หรือใช้ครั้งละ 2-5 กรัม นำมาบดเป็นผงหรือใช้ร่วมกับตัวยาอื่น ๆ ในตำรับยาทำเป็นยาเม็ด
ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ :
ใบเทียนบ้านมีส่วนประกอบชื่อ 2-methoxy-1, 4-naphthaquinone ซึ่งมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราในพืชได้ นอกจากนี้ยังมีกรดอินทรีย์หลายชนิดในดอกพบสาร harands, anthocyanin, และสารอื่นๆ จากการทดลองพบว่าสารสกัดด้วยแอลกอฮอล์จากใบของเทียนบ้าน ฆ่าเชื้อจำพวก dermatophytes ที่เป็นสาเหตุสำคัญของโรคผิวหนัง กลาก และฮ่องกงฟุตได้ ส่วนฤทธิ์ในการรักษาฝียังไม่มีผู้ทดลอง
ที่มา :
ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชเวชกรรม โดย กองการประกอบโรคศิลปะสำนักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข